Ladki Bahin Yojana: ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजने’ अंतर्गत e-KYC प्रक्रिया अंतिम टप्प्यात आली असताना, लाभार्थी महिलांमध्ये एका मोठ्या प्रश्नावरून गोंधळ उडाला आहे. तो प्रश्न म्हणजे, एकाच कुटुंबातील (एकाच रेशन कार्डवरील) सासू आणि सून, या दोघींपैकी कोण पात्र असणार? e-KYC नंतर दोघींना पैसे मिळणार, की एकालाच? आणि जर दोघींनी e-KYC केली तर काय होईल? याबद्दल अनेक गैरसमज पसरत आहेत. या लेखात, आपण योजनेचे नेमके नियम काय आहेत आणि कुटुंबांनी काय निर्णय घेणे आवश्यक आहे, याची सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
सर्वात मोठा प्रश्न: सासू आणि सून दोघी पात्र आहेत का?
या प्रश्नाचे सर्वात सरळ आणि महत्त्वाचे उत्तर आहे – नाही. ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजने’च्या अधिकृत जीआर (शासकीय निर्णय) नुसार, एका कुटुंबातून (म्हणजेच एका रेशन कार्डवरून) सासू आणि सून या दोघीही (दोन्ही विवाहित महिला) एकत्र लाभ घेऊ शकत नाहीत.
मग एका कुटुंबातून किती महिला पात्र आहेत?
शासनाच्या नियमांनुसार, एका कुटुंबातून दोन महिलांना लाभ मिळू शकतो, पण त्याची अट वेगळी आहे. हा लाभ खालीलप्रमाणे विभागलेला आहे:
एक विवाहित महिला (यामध्ये विवाहित, विधवा, घटस्फोटित, परित्यक्ता महिलांचा समावेश होतो).
एक अविवाहित महिला (जी २१ ते ६५ वयोगटातील आहे आणि तिचे लग्न झालेले नाही).
उदाहरणार्थ, एका कुटुंबात सून (विवाहित) आणि तिची नणंद (अविवाहित, वय २१ पेक्षा जास्त) राहत असतील, तर त्या दोघींना लाभ मिळू शकतो.
सासू-सुनांच्या बाबतीत नेमका नियम काय?
सासू आणि सून या दोन्ही ‘विवाहित’ प्रवर्गात मोडतात. शासकीय नियमाप्रमाणे एका कुटुंबातून फक्त ‘एकच’ विवाहित महिला लाभासाठी पात्र आहे. त्यामुळे, सासू आणि सून या दोघींपैकी फक्त एकाच महिलेला या योजनेचा लाभ मिळू शकतो.
e-KYC करताना काय निर्णय घ्यावा?
सरकारने ही जबाबदारी कुटुंबांवर सोपवली आहे. जर तुमच्या कुटुंबात सासू आणि सून अशा दोघीही लाभार्थी म्हणून नोंदवल्या गेल्या असतील, तर e-KYC करताना तुम्हाला एक मोठा निर्णय घ्यावा लागेल.
कुटुंबाने आपापसात चर्चा करून ठरवावे की, यापुढे योजनेचा लाभ सासूला चालू ठेवायचा आहे की सुनेला.
ज्या कोणत्या एकाच महिलेचा लाभ चालू ठेवायचा आहे, फक्त तिचीच e-KYC प्रक्रिया पूर्ण करावी.
दुसऱ्या महिलेची (जी अपात्र होणार आहे) e-KYC करू नये.
⚠️ सर्वात मोठी चूक: दोघींनी e-KYC केल्यास काय होईल?
हा सर्वात मोठा धोका आहे. जर एखाद्या कुटुंबाने, दोघींनाही लाभ मिळेल या आशेने किंवा चुकीच्या माहितीमुळे, सासूची आणि सुनेची अशा दोघींचीही e-KYC प्रक्रिया पूर्ण केली, तर त्या दोघीही अपात्र ठरतील.
शासनाच्या नियमांचे उल्लंघन करून एकापेक्षा जास्त विवाहित महिलांनी लाभ घेण्याचा प्रयत्न केला, असे मानून त्या कुटुंबातील दोन्ही महिलांचे अर्ज रद्द केले जाऊ शकतात आणि त्यांना योजनेतून कायमचे बाहेर काढले जाऊ शकते.
‘एक कुटुंब’ कसे ओळखले जाते?
या योजनेच्या संदर्भात ‘एक कुटुंब’ म्हणजे ‘एक रेशनिंग कार्ड’.
जर सासू आणि सून यांचे रेशन कार्ड एकत्रित (Joint) असेल, तर वर दिलेले सर्व नियम (फक्त एकाच विवाहित महिलेला लाभ) त्यांना लागू होतील.
जर लग्नानंतर सून विभक्त झाली असेल आणि तिचे रेशनिंग कार्ड वेगळे (विभक्त) असेल, तर त्या कायदेशीरदृष्ट्या दोन वेगळी कुटुंबे मानली जातील आणि अशा स्थितीत दोघीही आपापल्या रेशन कार्डवर स्वतंत्रपणे पात्र असू शकतात (जर इतर सर्व अटी पूर्ण केल्या तर).
सारांश (Conclusion)
तुमच्या कुटुंबाला ‘लाडकी बहीण योजने’चा लाभ सुरक्षित ठेवायचा असेल, तर सासू-सुना लाभार्थी असलेल्या कुटुंबांनी तातडीने निर्णय घेणे आवश्यक आहे. आपापसात ठरवून फक्त एकाच पात्र महिलेची e-KYC करा. दोघींची e-KYC करण्याची चूक करून मिळणारा लाभ गमावू नका.
अस्वीकरण (Disclaimer)
या लेखातील माहिती उपलब्ध शासकीय निर्णय (GR) आणि सार्वजनिकरित्या उपलब्ध असलेल्या माहितीच्या आधारे देण्यात आली आहे. ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजने’चे नियम, अटी व पात्रता निकष यामध्ये शासनाकडून वेळोवेळी बदल केले जाऊ शकतात. वाचकांनी कोणताही आर्थिक किंवा कायदेशीर निर्णय घेण्यापूर्वी, योजनेच्या अधिकृत पोर्टलला (ladakibahin.maharashtra.gov.in) भेट द्यावी किंवा संबंधित शासकीय कार्यालयाकडून माहितीची अधिकृत पुष्टी करून घ्यावी.
